MILIARD W ROZUMIE - teleturniej dla erudytow

PYTANIA I CIEKAWOSTKI

1.

Kto wymy£li│, a kto spopularyzowa│ termin kult jednostki?

Okre£lenie u┐yte przez Karola Marksa zosta│o spopularyzowane przez NikitΩ Chruszczowa w jego s│ynnym przem≤wieniu oskar┐aj╣cym Stalina na tajnym posiedzeniu XX Zjazdu KPZR 20.02.1956. KULT JEDNOSTKI to jedno z hase│ w S│owniku wydarze±, pojΩµ i legend XX wieku, kt≤rego autorem jest W│adys│aw Kopali±ski. S│ownik zosta│ wydany w roku 1999 przez Wydawnictwo Naukowe PWN

2.
Kt≤ry z ameryka±skich prezydent≤w zaleca│ takie postΩpowanie: M≤w │agodnie, ale no£ przy sobie wielk╣ pa│kΩ?
Theodore Roosevelt, 1858-1915, prawnik, polityk, prezydent w latach 1901-1909. Cytat ten jest jednym z hase│ w S│owniku wydarze±, pojΩµ i legend XX wieku, kt≤rego autorem jest W│adys│aw Kopali±ski. S│ownik zosta│ wydany w roku 1999 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.

3.
Kto wymy£li│ termin LILIPUT?
Jonathan Swift. Angielskie s│owo Lilliput by│o nazw╣ cesarstwa, do kt≤rego dosta│ siΩ Guliwer. WiΩcej informacji w ha£le LILIPUT w S│owniku eponim≤w czyli wyraz≤w odimiennych W│adys│awa Kopali±skiego wydanym w roku 1996 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.

4.
Don Carlos, Aida i Otello to bohaterowie trzech oper romantycznych jednego kompozytora. Kto by│ tym kompozytorem?
Giuseppe Verdi. WiΩcej na temat muzyki epoki romantyzmu w multimedialnym programie Romantyzm wydanym przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Program wydany w roku 1998. Na p│ycie 2 godziny muzyki, 30 animacji, 2 godziny dialog≤w. W£r≤d wykonawc≤w miΩdzy innymi Pavarotti!

5.
Kogo okre£lano po roku 1945 terminem - KONSERWATOR PúASZCZYZN POZIOMYCH?
Ta bardzo d│uga nazwa zosta│a wprowadzona w okresie powojennym jako oficjalne okre£lenie sprz╣taczki. Has│o zaczerpniΩte ze S│ownika eufemizm≤w polskich wydanego w roku 1998 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.

6.
Jakie miasto polskie s│ynΩ│o przed wojn╣ ze ƒle funkcjonuj╣cej poczty?
Berdycz≤w - w powiecie ┐ytomierskim. Zwrot pisz do mnie na Berdycz≤w znaczy tyle co odczep┐e siΩ, bywaj zdr≤w, nie dam siΩ nabraµ, rzecz sko±czona! Has│o zaczerpniΩte ze S│ownika mit≤w i tradycji kultury wydanego w 1997 r. przez Pa±stwowy Instyt Wydawniczy.

CZY WIECIE, »E...

1.
Gadget (wym. Gad┐et) - niewielki przyrz╣d, mechanizm, urz╣dzenie bΩd╣ce nowo£ci╣ techniczn╣, udogodnieniem, zarazem niepotrzebnym i niezbΩdnym dla podniesienia jako£ci ┐ycia w spo│ecze±stwie konsumpcyjnym. Amer.ang. gadget z fr. Gaget, nazwiska rzemie£lnika czy artysty paryskiego, kt≤ry wpad│ na pomys│ komercjalizacji Statui Wolno£ci (wys. 46 m, ods│oniΩtej 28.10.1886); produkowa│ i sprzedawa│ jej miniatury jako pami╣tki tego wydarzenia...
Fragment has│a z wydanego w roku 1996 przez Wydawnictwo Naukowe PWN S│ownika eponim≤w czyli wyraz≤w odimiennych W│adys│awa Kopali±skiego.

2.
Z popularnym Menuetem Paderewskiego wi╣┐e siΩ historia opowiedziana przez samego kompozytora w jego PamiΩtnikach: W Warszawie mieszka│ bardzo ceniony, genialny wprost lekarz, profesor Cha│ubi±ski, kt≤rego pozna│em bΩd╣c kiedy£ w g≤rach. Poczu│ do mnie sympatiΩ [...] ChΩtnie bywa│em u profesora Cha│ubi±skiego [...] Niejednokrotnie grywa│em staruszkowi. Pewnego dnia pozna│em u niego znanego pisarza, jego przyjaciela, Aleksandra îwiΩtochowskiego. Obaj panowie zachwycali siΩ Mozartem, obaj uwielbiali go i stale prosili mnie, bym gra│ jego utwory [...] Wreszcie znudzi│o mnie to, postanowi│em z tym sko±czyµ, i oto wpad│em na pewien pomys│ [...] Postanowi│em, ┐e gdy udam siΩ do profesora Cha│ubi±skiego, a on prosiµ mnie bΩdzie o Mozarta, zagram mu swego menueta [...] Nie zdo│a│em [go] sko±czyµ, gdy kochany doktor zerwa│ siΩ na r≤wne nogi z okrzykiem: - O, Mozart! Co za cudowny utw≤r. Niech pan powie, m≤j drogi, czy znalaz│by siΩ dzisiaj kompozytor zdolny do napisania czego£ r≤wnie piΩknego? Spojrzawszy na niego roze£mia│em siΩ i powiedzia│em: - Jest taki - to ja! Dzia│o siΩ to w roku 1886.
TΩ historyjkΩ i wiele innych ciekawych informacji na temat muzyki i nie tylko znaleƒµ mo┐na w Encyklopedii multimedialnej PWN. Edycja 1999.

3.
SUBSTYTUTKA - prostytutka. Neologizm Witkacego. Po│╣czenie wyraz≤w SUBSTYTUT i PROSTYTUTKA. Pierwszy ma oznaczaµ, ┐e nie jest to w│a£ciwa osoba, je£li chodzi o przedmiot po┐╣dania i wystΩpuje jedynie jako substytut.
Has│o ze S│ownika eufemizm≤w polskich wydanego w roku 1998 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.

4.
Bohaterowie Sienkiewiczowskiej "Trylogii": Skrzetuski, Kmicic i Bohun istnieli naprawdΩ, a ich prawdziwe biografie by│y co najmniej r≤wnie fascynuj╣ce jak literackie.
Rzeczywisty Skrzetuski mia│ na imiΩ Miko│aj. By│ doskona│ym zago±czykiem, ale r≤wnie┐ znanym awanturnikiem, na kt≤rym ci╣┐y│y wyroki s╣dowe, miΩdzy innymi za dwie pr≤by porwania - w celach matrymonialnych - upatrzonych szlachcianek, a tak┐e liczne najazdy na cywil≤w.
Pan Kmicic (kt≤ry w rzeczywisto£ci mia│ na imiΩ Samuel) doszed│ do wysokich pa±stwowych godno£ci - by│ m.in. stra┐nikiem Wielkiego KsiΩstwa Litewskiego. Nie o┐eni│ siΩ jednak z Ole±k╣ Billewicz≤wn╣, a z ksiΩ┐niczk╣ pochodzenia greckiego z rodu Cantacuzen. By│a ona jego drug╣ ┐on╣.
Prawdziwy Bohun by│ przez blisko trzy lata wiΩziony w twierdzy malborskiej, a zgin╣│ rozstrzelany z wyroku polskiego s╣du wojennego za zdradΩ w obliczu wroga.
Te informacje pochodz╣ z ksi╣┐ki W│adys│awa Zawistowskiego pt. Kto jest kim w "Trylogii" Henryka Sienkiewicza? wydanej przez wydawnictwo Tower Press z Gda±ska

5.
PENTAGON - piΩciok╣t, piΩciobok. Potoczna nazwa Ministerstwa Obrony USA (ang. Defence Department) pochodzi od kszta│tu gmachu ministerstwa, olbrzymiego kompleksu piΩciu koncentrycznych piΩciobok≤w, zbudowanego w 1942 r. w Arlington w stanie Virginia, oddzielonego rzek╣ Potomac od Waszyngtonu, D.C. Lokalni dowcipnisie twierdz╣, ┐e nowi urzΩdnicy boj╣ siΩ wyj£µ ze swojego biura, nie maj╣c pewno£ci, czy je kiedykolwiek odnajd╣.
Has│o zaczerpniΩte ze S│ownika mit≤w i tradycji kultury wydanego w 1997 r. przez Pa±stwowy Instyt Wydawniczy.

6.
»yj╣cy w VI w. mnich Dionizy Ma│y stworzy│ podstawy wsp≤│cze£nie u┐ywanego kalendarza. Wyznaczy│ on datΩ pocz╣tku nowej ery i przemianowa│ j╣ na 1 stycznia ROKU PIERWSZEGO - nie za£ ROKU ZEROWEGO. Dionizy zaniedba│ punkt zerowy naszej ery, poniewa┐ w tamtych czasach zachodnia matematyka nie zna│a pojΩcia zera. Dopiero pod koniec VIII albo na pocz╣tku IX wieku zosta│o wprowadzone do Europy pojΩcie zera razem z u┐ywanymi do dzi£ cyframi arabskimi. Tak wiΩc dzisiejsze niepewno£ci co do w│asciwej daty prze│omu wiek≤w (rok 2000 czy 2001) s╣ konsekwencj╣ b│Ωdu £redniowiecznego mnicha.
Te i inne historie mo┐na przeczytaµ w ksi╣┐ce Pytania o millennium wydanej w 1998 r. przez wydawnictwo Pr≤szy±ski i S-ka.
WiΩcej na ten temat mo┐na r≤wnie┐ dowiedzieµ siΩ na naszej stronie pt. Dylematy ko±ca wieku.

POWR╙T

Je£li chcesz braµ aktywny udzia│ w tworzeniu tej strony, przy£lij nam kilka ciekawostek
Copyright ⌐ Wydawnictwo Naukowe PWN

1.	Kto wymy£li│, a kto spopularyzowa│ termin kult jednostki? Okre£lenie u┐yte przez Karola Marksa zosta│o spopularyzowane przez NikitΩ Chruszczowa w jego s│ynnym przem≤wieniu oskar┐aj╣cym Stalina na tajnym posiedzeniu XX Zjazdu KPZR 20.02.1956. KULT JEDNOSTKI to jedno z hase│ w *S│owniku wydarze±, pojΩµ i legend XX wieku*, kt≤rego autorem jest W│adys│aw Kopali±ski. S│ownik zosta│ wydany w roku 1999 przez Wydawnictwo Naukowe PWN
2.	Kt≤ry z ameryka±skich prezydent≤w zaleca│ takie postΩpowanie: M≤w │agodnie, ale no£ przy sobie wielk╣ pa│kΩ? Theodore Roosevelt, 1858-1915, prawnik, polityk, prezydent w latach 1901-1909. Cytat ten jest jednym z hase│ w *S│owniku wydarze±, pojΩµ i legend XX wieku*, kt≤rego autorem jest W│adys│aw Kopali±ski. S│ownik zosta│ wydany w roku 1999 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.
3.	Kto wymy£li│ termin LILIPUT? Jonathan Swift. Angielskie s│owo Lilliput by│o nazw╣ cesarstwa, do kt≤rego dosta│ siΩ Guliwer. WiΩcej informacji w ha£le LILIPUT w *S│owniku eponim≤w czyli wyraz≤w odimiennych* W│adys│awa Kopali±skiego wydanym w roku 1996 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.
4.	Don Carlos, Aida i Otello to bohaterowie trzech oper romantycznych jednego kompozytora. Kto by│ tym kompozytorem? Giuseppe Verdi. WiΩcej na temat muzyki epoki romantyzmu w multimedialnym programie *Romantyzm* wydanym przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Program wydany w roku 1998. Na p│ycie 2 godziny muzyki, 30 animacji, 2 godziny dialog≤w. W£r≤d wykonawc≤w miΩdzy innymi Pavarotti!
5.	Kogo okre£lano po roku 1945 terminem - KONSERWATOR PúASZCZYZN POZIOMYCH? Ta bardzo d│uga nazwa zosta│a wprowadzona w okresie powojennym jako oficjalne okre£lenie sprz╣taczki. Has│o zaczerpniΩte ze *S│ownika eufemizm≤w polskich* wydanego w roku 1998 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.
6.	Jakie miasto polskie s│ynΩ│o przed wojn╣ ze ƒle funkcjonuj╣cej poczty? Berdycz≤w - w powiecie ┐ytomierskim. Zwrot pisz do mnie na Berdycz≤w znaczy tyle co odczep┐e siΩ, bywaj zdr≤w, nie dam siΩ nabraµ, rzecz sko±czona! Has│o zaczerpniΩte ze S│ownika mit≤w i tradycji kultury wydanego w 1997 r. przez Pa±stwowy Instyt Wydawniczy.
	CZY WIECIE, »E...
1.	Gadget (wym. Gad┐et) - niewielki przyrz╣d, mechanizm, urz╣dzenie bΩd╣ce nowo£ci╣ techniczn╣, udogodnieniem, zarazem niepotrzebnym i niezbΩdnym dla podniesienia jako£ci ┐ycia w spo│ecze±stwie konsumpcyjnym. Amer.ang. gadget z fr. Gaget, nazwiska rzemie£lnika czy artysty paryskiego, kt≤ry wpad│ na pomys│ komercjalizacji Statui Wolno£ci (wys. 46 m, ods│oniΩtej 28.10.1886); produkowa│ i sprzedawa│ jej miniatury jako pami╣tki tego wydarzenia... Fragment has│a z wydanego w roku 1996 przez Wydawnictwo Naukowe PWN *S│ownika eponim≤w czyli wyraz≤w odimiennych* W│adys│awa Kopali±skiego.
2.	Z popularnym Menuetem Paderewskiego wi╣┐e siΩ historia opowiedziana przez samego kompozytora w jego PamiΩtnikach: W Warszawie mieszka│ bardzo ceniony, genialny wprost lekarz, profesor Cha│ubi±ski, kt≤rego pozna│em bΩd╣c kiedy£ w g≤rach. Poczu│ do mnie sympatiΩ [...] ChΩtnie bywa│em u profesora Cha│ubi±skiego [...] Niejednokrotnie grywa│em staruszkowi. Pewnego dnia pozna│em u niego znanego pisarza, jego przyjaciela, Aleksandra îwiΩtochowskiego. Obaj panowie zachwycali siΩ Mozartem, obaj uwielbiali go i stale prosili mnie, bym gra│ jego utwory [...] Wreszcie znudzi│o mnie to, postanowi│em z tym sko±czyµ, i oto wpad│em na pewien pomys│ [...] Postanowi│em, ┐e gdy udam siΩ do profesora Cha│ubi±skiego, a on prosiµ mnie bΩdzie o Mozarta, zagram mu swego menueta [...] Nie zdo│a│em [go] sko±czyµ, gdy kochany doktor zerwa│ siΩ na r≤wne nogi z okrzykiem: - O, Mozart! Co za cudowny utw≤r. Niech pan powie, m≤j drogi, czy znalaz│by siΩ dzisiaj kompozytor zdolny do napisania czego£ r≤wnie piΩknego? Spojrzawszy na niego roze£mia│em siΩ i powiedzia│em: - Jest taki - to ja! Dzia│o siΩ to w roku 1886. TΩ historyjkΩ i wiele innych ciekawych informacji na temat muzyki i nie tylko znaleƒµ mo┐na w *Encyklopedii multimedialnej PWN. Edycja 1999*.
3.	SUBSTYTUTKA - prostytutka. Neologizm Witkacego. Po│╣czenie wyraz≤w SUBSTYTUT i PROSTYTUTKA. Pierwszy ma oznaczaµ, ┐e nie jest to w│a£ciwa osoba, je£li chodzi o przedmiot po┐╣dania i wystΩpuje jedynie jako substytut. Has│o ze *S│ownika eufemizm≤w polskich* wydanego w roku 1998 przez Wydawnictwo Naukowe PWN.
4.	Bohaterowie Sienkiewiczowskiej "Trylogii": Skrzetuski, Kmicic i Bohun istnieli naprawdΩ, a ich prawdziwe biografie by│y co najmniej r≤wnie fascynuj╣ce jak literackie. Rzeczywisty Skrzetuski mia│ na imiΩ Miko│aj. By│ doskona│ym zago±czykiem, ale r≤wnie┐ znanym awanturnikiem, na kt≤rym ci╣┐y│y wyroki s╣dowe, miΩdzy innymi za dwie pr≤by porwania - w celach matrymonialnych - upatrzonych szlachcianek, a tak┐e liczne najazdy na cywil≤w. Pan Kmicic (kt≤ry w rzeczywisto£ci mia│ na imiΩ Samuel) doszed│ do wysokich pa±stwowych godno£ci - by│ m.in. stra┐nikiem Wielkiego KsiΩstwa Litewskiego. Nie o┐eni│ siΩ jednak z Ole±k╣ Billewicz≤wn╣, a z ksiΩ┐niczk╣ pochodzenia greckiego z rodu Cantacuzen. By│a ona jego drug╣ ┐on╣. Prawdziwy Bohun by│ przez blisko trzy lata wiΩziony w twierdzy malborskiej, a zgin╣│ rozstrzelany z wyroku polskiego s╣du wojennego za zdradΩ w obliczu wroga. Te informacje pochodz╣ z ksi╣┐ki W│adys│awa Zawistowskiego pt. Kto jest kim w "Trylogii" Henryka Sienkiewicza? wydanej przez wydawnictwo Tower Press z Gda±ska
5.	PENTAGON - piΩciok╣t, piΩciobok. Potoczna nazwa Ministerstwa Obrony USA (ang. Defence Department) pochodzi od kszta│tu gmachu ministerstwa, olbrzymiego kompleksu piΩciu koncentrycznych piΩciobok≤w, zbudowanego w 1942 r. w Arlington w stanie Virginia, oddzielonego rzek╣ Potomac od Waszyngtonu, D.C. Lokalni dowcipnisie twierdz╣, ┐e nowi urzΩdnicy boj╣ siΩ wyj£µ ze swojego biura, nie maj╣c pewno£ci, czy je kiedykolwiek odnajd╣. Has│o zaczerpniΩte ze S│ownika mit≤w i tradycji kultury wydanego w 1997 r. przez Pa±stwowy Instyt Wydawniczy.
6.	»yj╣cy w VI w. mnich Dionizy Ma│y stworzy│ podstawy wsp≤│cze£nie u┐ywanego kalendarza. Wyznaczy│ on datΩ pocz╣tku nowej ery i przemianowa│ j╣ na 1 stycznia ROKU PIERWSZEGO - nie za£ ROKU ZEROWEGO. Dionizy zaniedba│ punkt zerowy naszej ery, poniewa┐ w tamtych czasach zachodnia matematyka nie zna│a pojΩcia zera. Dopiero pod koniec VIII albo na pocz╣tku IX wieku zosta│o wprowadzone do Europy pojΩcie zera razem z u┐ywanymi do dzi£ cyframi arabskimi. Tak wiΩc dzisiejsze niepewno£ci co do w│asciwej daty prze│omu wiek≤w (rok 2000 czy 2001) s╣ konsekwencj╣ b│Ωdu £redniowiecznego mnicha. Te i inne historie mo┐na przeczytaµ w ksi╣┐ce Pytania o millennium wydanej w 1998 r. przez wydawnictwo Pr≤szy±ski i S-ka. WiΩcej na ten temat mo┐na r≤wnie┐ dowiedzieµ siΩ na naszej stronie pt. Dylematy ko±ca wieku.